ΙΣΤΟΡΙΑ

Η Παναχαϊκή Γ.Ε. είναι ποδοσφαιρικό σωματείο που εδρεύει στην Πάτρα. Συστάθηκε ως ποδοσφαιρικό τμήμα της Παναχαϊκής Γυμναστικής Ένωσης το 1899.

Η Παναχαϊκή είναι μία από τις πιο ιστορικές ομάδες της χώρας και ο πρώτος επαρχιακός σύλλογος που κέρδισε την έξοδο του σε ευρωπαϊκό διοργάνωση και συγκεκριμένα στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ. Στο παρελθόν έχει αγωνιστεί ως «ΠΑΕ Παναχαϊκή Γ.Ε. 2005»[2][3] στις επαγγελματικές κατηγορίες.

Η πρώτη αναφορά για το ποδοσφαιρικό τμήμα υπάρχει το 1899 στον τύπο της εποχής. Ιδρυτής του ήταν ο Άρθουρ Μόρφυ (Arthur Morphy), ιρλανδικής καταγωγής, όπου διετέλεσε διοικητικός παράγοντας της Παναχαϊκής και από τους πρώτους παίκτες του ποδοσφαιρικού τμήματος[4]

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΜΕ ΑΓΓΛΟΥΣ Εις το γύμνασμα Foot Ball
Πληροφορούμεθα ότι ο Παναχαϊκός Γυμν. Σύλλογος τη πρωτοβουλία του Εφόρου αυτού κ. Α. Μόρφυ εισήγαγεν ως τακτικόν γύμνασμα το παρά τοις Άγγλοις σύνηθες παιγνίδιον Foot Ball, εξασκουμένων των μελών του Συλλόγου δις ή τρις της εβδομάδος εις το άνω Γυμναστήριον. Τούτο μαθόντες οι αξιωματικοί του εις τον λιμένα μας ορμούντος Αγγλικού πολεμικού πλοίου Boxer προσεκάλεσαν τους ημετέρους εις διαγωνισμόν, τον οποίον ευχαρίστως ούτοι απεδέχθησαν. Ώστε εντός ολίγων ημερών θα λάβη χώραν η πάλη προς της οποίας θα ειδοποιηθεί το κοινόν εγκαίρως
πηγή : Νεολόγος, 17 Ιανουαρίου 1899 [4]
Παναχαϊκός και Γ.Ε.Π.
Στις 18 Ιανουαρίου 1899 ο Παναχαϊκός έδωσε τον πρώτο αγώνα ποδοσφαίρου στην ιστορία του αλλά και στην Αχαία . Σε αγώνα με το αγγλικό πλοίο Boxier νίκησε με 4-2, την ομάδα αποτελούσαν αθλητές των υπόλοιπων τμημάτων του συλλόγου[5]. Από το 1902 δημιούργησε ποδοσφαιρική ομάδα και η Γυμναστική Εταιρεία δίνοντας πολλά φιλικά παιχνίδια μεταξύ τους αλλά και τους άλλους συλλόγους της Πάτρας που είχαν δημιουργηθεί.

Παναχαϊκή και τα πρώτα χρόνια 1923-1940
Τα πρώτα τμήματα της Παναχαϊκής ιδρύθηκαν το 1923. Οι πρώτοι παίκτες που τα απάρτιζαν ήταν ξένοι, από την Αγγλική παροικία της πόλης, και κυρίως Ιταλοί μετανάστες. Αργότερα προστέθηκαν Έλληνες, μερικοί εκ των οποίων ήταν αγγλικής ή άλλης καταγωγής, όπως ενδεικτικά οι: Πούλος Αντ., Αντωνόπουλος Θεμιστ., Μαρντικιάν Μαρντίκ, Λιακόπουλος Α., Γκιόλντι Α., Κωνσταντίνου Κ., Κωστόπουλος Ελευθ., Κατσάνος Γ., Ντίλλων Εδουάρδος, Μακ Λην, Οχάν Οχανιάν, Ευαγγελίου Σταύρος, Μπελεγρής Χρ., Μούλας Αθ., Κέκκος Π., Κωστόπουλος Π., Μανιατόπουλος Ανδρέας, Αργυρόπουλος Ανδρέας, Σχοινάς Κ., Κωστόπουλος Αλ., Μουσχοχωρίτης Ανδρ., Σουκοβίτης Γ., και άλλοι. Λόγω έλλειψης αντιπάλων, τα πρώτα παιχνίδια γίνονταν με τα πληρώματα των ξένων πολεμικών πλοίων που κατέπλεαν στην Πάτρα.

Το 1924 η Παναχαϊκή είχε δύο ισοδύναμες ομάδες ποδοσφαίρου, Α΄και Β΄, αφού τόσο ο Παναχαϊκός όσο και η Γυμναστική Εταιρεία είχαν ποδοσφαιρικά τμήματα.[6] Συνέπεια αυτού ήταν μερικοί παίκτες να φύγουν από την Παναχαϊκή και να δημιουργήσουν άλλα σωματεία τα επόμενα χρόνια[7]. Παράλληλα, το 1922, με την Μικρασιατική καταστροφή έρχονται στην Πάτρα χιλιάδες πρόσφυγες οι οποίοι φέρνουν μαζί τους την αγάπη τους για το ποδόσφαιρο, ιδρύοντας και αυτοί αρκετά νέα ποδοσφαιρικά σωματεία. Η κατάσταση αυτή έχει σαν φυσικό επακόλουθο την απόσπαση των συλλόγων από τον ΣΕΓΑΣ και την ίδρυση της Ε.Π.Σ. Πατρών το 1927. Από το 1927, η νέα ένωση ξεκινά τη διοργάνωση πρωταθλήματος, στο οποίο η Παναχαϊκή πρωταγωνιστεί και το οποίο κατακτά πολλές φορές μέχρι το 1959, οπότε και δημιουργούνται από την Εθνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (Ε.Π.Ο.) οι εθνικές κατηγορίες. Πριν την Ε.Π.Σ. Πατρών το πρωτάθλημα διοργανώνονταν από την Παναχαϊκή, από το 1923/24 έως και το 1925/26. Τότε, το πρωτάθλημα Ελλάδας ήταν τουρνουά των πρωταθλητριών ομάδων Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, με την Ε.Π.Ο. για πολλά χρόνια να έχει αποκλείσει τις επαρχιακές ομάδες. H Πάτρα, λόγω διαφωνιών των σωματείων και ανυπακοής στην Ε.Π.Σ. Αχαΐας , δεν κατάφερε να διοργανώνει τακτικό πρωτάθλημα και αυτό είχε ως επακόλουθo τον αποκλεισμό της από το πρωτάθλημα Ελλάδας.

Ανεξαρτήτως αυτού οι Αθηναϊκοί σύλλογοι πραγματοποιούσαν φιλικούς αγώνες στην πόλη, με αποκορύφωμα την 11η Αυγούστου 1945, όταν η Παναχαϊκή αντιμετώπισε την Εθνική Ελλάδος στο γήπεδο της και ηττήθηκε με 7-1. Το 1928 αντιμετώπισε τον Παναθηναϊκό, τον οποίο κέρδισε με 4-3, το 1929 την ΑΕΚ χάνοντας με 0-1, 0-2 και 0-6, ενώ με αντίπαλο τον Ολυμπιακό ηττήθηκε την ίδια χρονιά 2-5, το 1930 1-7 και το 1934 0-7. Η σημαντική διαφορά δυναμικότητας οφειλόταν, μεταξύ άλλων, στο γεγονός πως οι ομάδες της Αθήνας και του Πειραιά είχαν ήδη μια ποδοσφαιρική ιστορία 25 χρόνων με διοργανώσεις πρωταθλημάτων. Άλλα φιλικά με αθηναϊκές ομάδες: 27/3/1927 ΠΓΕ 2:3 Πέλωψ Αθηνών - 27/11/1927 ΠΓΕ 3:1 Α΄Β΄ ομάς Ατρομήτου Αθηνών - 18/4/1928 ΠΓΕ 2:3 Ελληνορωσσικός - 25/4/1928 ΠΓΕ 5:2 Πειραϊκός Όμιλος Φιλάθλων - 2/7/1928 ΠΓΕ 5:3 Ομάδα Τραπέζης Βιομηχανίας - 25/12/1928 Ατρόμητος Αθηνών 5:1 ΠΓΕ - 14/1/1929 Εθνικός 0:0 ΠΓΕ - 29/6/1929 Παλαιό Φάληρο 2:3 ΠΓΕ - 2/12/1929 Α'-Β' Παναθηναϊκού 3:0 Α' ΠΓΕ - 3/1/1930 Άμυνα Πειραιώς 1:0 ΠΓΕ

1940-1953
Το 1940 η Ελλάδα εισέρχεται στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και σταματά προς στιγμή κάθε αθλητική δραστηριότητα. Μερικά φιλικά παίζονται κατά την διάρκεια της κατοχής, ενώ το 1943 διοργανώνεται και κύπελλο Πατρών. Με την λήξη του πολέμου ξαναρχίζει το τοπικό πρωτάθλημα. Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο έπεσαν οι εξής αθλητές της Παναχαϊκής: Καπάτος Φώτης, Νιάρος Δημήτρης, Πολυμέρης Νίκος, Τσίρος Φίλιππας, Μαυρομάτης. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής η Παναχαϊκή συμμετέχει στο πρωτάθλημα της Πάτρας δίνοντας κάποιες χρόνιες προκριματικούς αγώνες στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα, χωρίς επιτυχία. Την ομάδα κατά τον πόλεμο προπονούσε το γνωστό δίδυμο Ράπτης-Σκόνδρας , Ρεβελιώτης-Ζούμπος

1954-1961: Εθνικά πρωταθλήματα
Το 1954 συμμετέχει για πρώτη φορά στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα και καταλαμβάνει την 6η και τελευταία θέση. Το 1955 αποκλείεται από τον Παναιτωλικό στα προκριματικά του πρωταθλήματος Νοτίου Ελλάδος, το 1956 καταλαμβάνει την 3η θέση στο πρωτάθλημα Νότου πίσω από Ολυμπιακό και Εθνικό Πειραιά με 13 βαθμούς, ενώ το 1957 κατατάσσεται πάλι τρίτη στο πρωτάθλημα Νότου. Το 1958 είναι δεύτερη στο πρωτάθλημα Νότου, το 1959 αποκλείεται στα προκριματικά από τον Παναιγιάλειο στο πρωτάθλημα Νότου, όπως και το 1960. Προκειμένου να αγωνιστεί μία ομάδα σε προκριματικά για το πρωτάθλημα Νοτίου Ελλάδος έπρεπε να κατακτήσει πρώτα το τοπικό, όπως έκανε η Παναχαϊκή όλες αυτές τις χρονιές. Μετά το πρωτάθλημα Νοτίου ή Βορείου Ελλάδος ακολουθούσε η τελική φάση του πρωταθλήματος Ελλάδος. Η περίπτωση του Παναιγιάλειου και του Παναιτωλικού, που ανήκαν στην ίδια ένωση, οφειλόταν στο γεγονός ότι η Ε.Π.Σ Πάτρας διοργάνωνε δύο πρωταθλήματα, ένα για τις ομάδες της επαρχίας Πατρών και ένα για τις ομάδες της Περιφέρειας (δηλαδή Αιτωλοακαρνανία, Ζάκυνθος, Κεφαλληνία, Ηλεία, Υπόλοιπο Αχαΐας). Έτσι, η ένωση κάθε χρόνο είχε δύο διαφορετικές πρωταθλήτριες.

Το 1961 κατακτά το πρωτάθλημα Νότου και συμμετέχει για πρώτη φορά στην ιστορία της στην Β΄ Εθνική. Από τότε και μέχρι το 2007 δεν θα αγωνιστεί ξανά σε κατώτερη κατηγορία. Αμέσως πρωταγωνιστεί στην Β΄ Εθνική, στοχεύοντας κάθε χρόνο στην άνοδό της, την οποία εξασφάλισε το 1969. Στην παρθενική της παρουσία όμως στη μεγάλη κατηγορία υποβιβάζεται, καθώς κατηγορείται για απόπειρα δωροδοκίας στο παιχνίδι με τον Άρη. Κατά συνέπεια μηδενίζεται σε 13 αγώνες. Την επόμενη χρονιά ωστόσο πρωταγωνιστεί στην Β΄ Εθνική και επιστρέφει.

Το 1972 η Παναχαϊκή επιστρέφει στην Α΄ Εθνική και ξεκινά η πορεία της χρυσής ομάδας των Δαβουρλή, Ρήγα, Στραβοπόδη, Μιχαλόπουλου και άλλων προς τις επιτυχίες, με αποκορύφωμα την έξοδο στο κύπελλο UEFA. Την ίδια χρονιά τερματίζει 6η με 11 νίκες, 14 ισοπαλίες, 9 ήττες, και συνολικά τέρματα 40-35. Χαρακτηριστικό της δυναμικής που εξέπεμπε η ομάδα ήταν ο μέσος όρος των 8.773 εισιτηρίων, δεύτερος υψηλότερος μεταξύ των επαρχιακών ομάδων (πρώτη η πρωταθλήτρια Λάρισα το 1988).

Το 1973 καταλαμβάνει την 4η θέση στο πρωτάθλημα με 16 νίκες, 12 ισοπαλίες, 6 ήττες, τέρματα 42-27, και κερδίζει την έξοδο στο Κύπελλο UEFA. Ήταν η πρώτη επαρχιακή ομάδα που το κατάφερε, στερώντας παράλληλα το πρωτάθλημα από τον ΠΑΟΚ, τον οποίον κέρδισε μέσα στο γήπεδο της Τούμπας με 5-3 την τελευταία αγωνιστική, όταν με ισοπαλία θα ήταν πρωταθλητής.

Τα αποτελέσματα της Παναχαϊκής στο Κύπελλο UEFA της περιόδου 1973-1974 ήταν:

Α΄ Γύρος (των 64 ομάδων):
20 Σεπτεμβρίου 1973 Γήπεδο "Απόστολος Νικολαΐδης" Αθήνα: Παναχαϊκή - ΑΚ Γκράτσερ Αυστρίας 2-1 (2-1) (16' Μιχαλόπουλος, 43' Σπεντζόπουλος)
3 Οκτωβρίου 1973 Γκράτς Γήπεδο "Λιμπενάουε Καζινό": ΑΚ Γκράτσερ Αυστρίας - Παναχαϊκή 0-1 (0-0) 5' Σπεντζόπουλος
Β΄ Γύρος (των 32 ομάδων):
24 Οκτωβρίου 1973 Γήπεδο "Παναχαϊκής" Πάτρα: Παναχαϊκή - Τβέντε Ενσέντε Ολλανδίας 1-1 (1-1) 11' Δαβουρλής
7 Νοεμβρίου 1973 Ολλανδία Ενσέντε "Στάδιο Ντίκμαν": Τβέντε Ενσέντε - Παναχαϊκή 7-0 (0-0)
Το 1974 τερματίζει 6η με 13 νίκες, 12 ισοπαλίες και 9 ήττες, τέρματα 42-37. Η μεταγραφή του Κώστα Δαβουρλή αντί του ποσού ρεκόρ των 10 περίπου εκατομμυρίων δραχμών στον Ολυμπιακό καταφέρνει ένα ισχυρό πλήγμα στα όνειρα των κοκκινόμαυρων φιλάθλων για ένα πρωτάθλημα. Το 1975 καταλαμβάνει την 7η θέση με 11 νίκες, 11 ισοπαλίες και 12 ήττες, τέρματα 41-39.

Το 1976 η Παναχαϊκή τερματίζει 10η και αρχίζει η καθοδική της πορεία αφού τα μεγάλα αστέρια της αρχίζουν και φεύγουν, ενώ τα χρόνια βαραίνουν τα πόδια τους. Έτσι κάθε χρόνο τερματίζει στις τελευταίες θέσεις του βαθμολογικού πίνακα μέχρι το 1980-81, οπότε και υποβιβάζεται στην Β΄Εθνική. Από τότε αγωνίζεται μεταξύ Α΄ και Β΄ Εθνικής, στερούμενη σε γενικές γραμμές σημαντικών διακρίσεων.

Το 1988 παίζει στην Α΄εθνική αλλά μηδενίζεται στον αγώνα με τον Πανσερραϊκό και υποβιβάζεται. Την ίδια ώρα οι Πατρινοί φίλαθλοι διαδηλώνουν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, στήνουν οδοφράγματα και συγκρούονται με την αστυνομία, προκαλώντας επεισόδια που έχουν ως θλιβερό απολογισμό 15 τραυματίες. Το καλοκαίρι του 1996 η Παναχαϊκή μετείχε στο Κύπελλο Ιντερτότο, λαμβάνοντας μέρος για δεύτερη φορά στην ιστορία της σε ευρωπαϊκή διοργάνωση και αποτελέσματα: 1-1 με Στάμπαεκ εντός έδρας, 1-2 από τη Ντιναμό Μόσχας εκτός, 4-2 την Τόρσχαβν εντός και 2-4 από τη Γκενκ εκτός. Tο 2003 με επέμβαση του τότε υπουργού Βενιζέλου, η Παναχαϊκή τιμωρείται για χρέη και αποβάλλεται από το πρωτάθλημα Β΄ Εθνικής την 9η αγωνιστική.

Νεότερα χρόνια
Το 2004 η Παναχαϊκή έπρεπε να αγωνιστεί με βάση το νόμο στην Δ΄ Εθνική. Τελευταία στιγμή ωστόσο αποφασίζεται και απορροφάται από τον Πατραϊκού, επίσης ομάδα Β΄ Εθνικής χωρίς όμως χρέη. Έτσι δημιουργείται η «ΠΑΕ Παναχαϊκή ΓΕ 2005» που λαμβάνει μέρος κανονικά στο πρωτάθλημα της Β' Εθνικής το 2005. Παρόλα αυτά υποβιβάζεται και από το 2006 αγωνίζεται στη Γ΄ Εθνική.

Αν και κατάφερε να πάρει την άνοδο στη Β' Εθνική (Football League) το 2011 τερματίζοντας πρώτη στον όμιλό της, η Πρωτοβάθμια Πειθαρχική Επιτροπή της Ένωσης Επαγγελματικού Ποδοσφαίρου FOOTBALL LEAGUE και FOOTBALL LEAGUE 2, αποφάσισε τον υποβιβασμό της ομάδας και χρηματική ποινή 300.000 ευρώ για υπόθεση δωροδοκίας σε αγώνα με τον Ολυμπιακό Χερσονήσου. Ταυτόχρονα, για την ίδια υπόθεση, επιβλήθηκε χρηματική ποινή και 5ετής αποκλεισμός στον πρόεδρό της Αλέξη Κούγια.[8] Η Επιτροπή Εφέσεων της ΕΠΟ, όμως, αποφάσισε την παραμονή της ομάδας στη Β' Κατηγορία και την αντικατάσταση της ποινής υποβιβασμού με αφαίρεση 5 βαθμών από το νέο πρωτάθλημα, ενώ αθώωσε τον πρόεδρό της Α. Κούγια.

Κύπελλο Ελλάδας
Στο Κύπελλο Ελλάδας οι καλύτερες πορείες της Παναχαϊκής ήταν δύο φορές μέχρι τα ημιτελικά του θεσμού: Το 1979 όταν αποκλείστηκε από την ΑΕΚ (με νίκη 3–2 εντός και ήττα 1–5 εκτός) και το 1997 όταν και αποκλείστηκε από τον Παναθηναϊκό με δύο ήττες (0–3 εκτός και 0–4 εντός).

Επίσης η Παναχαϊκή μετράει και 10 παρουσίες στα προημιτελικά του Κυπέλλου, τις χρονιές: 1967, 1968, 1969, 1972, 1974, 1977, 1983, 1986, 1993 και 2001.

Σημαντικοί παίκτες
Παίκτες της Παναχαϊκής που υπήρξαν διεθνείς είναι (αναφέρονται μόνο συμμετοχές με την Παναχαϊκή)

Κώστας Δαβουρλής: 7 συμμετοχές, Γκολ: 2 (πρώτη φορά στην Εθνική όταν η Παναχαϊκή έπαιζε Β' Εθνική)
Στραβοπόδης Βασίλης: 2 συμμετοχές
Ανδρέας Μιχαλόπουλος: 1 συμμετοχή
Νίκος Κουρμπανάς: 3 συμμετοχές
Γρηγόρης Γεωργάτος: 3 συμμετοχές
Ραϊμόν Καλά: αγωνίστηκε όταν έπαιζε στην Παναχαϊκή στο παγκόσμιο κύπελλο του 1998 με την Εθνική Καμερούν.
Ολιβιέ Μακόρ: 2 συμμετοχές, 2 γκολ
Από την Παναχαϊκή ξεκίνησαν την καριέρα τους ο Γρηγόρης Γεωργάτος και ο Κώστας Κατσουράνης, πρωταθλητής Ευρώπης στο EURO 2004 της Πορτογαλίας.

Άλλοι σημαντικοί παίκτες που έχουν φορέσει την φανέλα της Παναχαϊκής είναι οι:

Δημήτρης Σπεντζόπουλος, Χρήστος Ξανθόπουλος, Σαραντόπουλος Γιώργος, Κουρμπανάς Βασίλης, Νικολάου Χρήστος, Ζευγαρίτης Οδυσσέας, Σίδερης Γιώργος, Καπανδρίτης Διονύσης,Θέμης Ρήγας, Λεγάτος Σωτήρης, Λιάρος Δημήτρης, Ανδρούτσος Κυριάκος, Παπαδόπουλος Αλέκος, Μπερερής Σπύρος, Χαρδαλιάς, Αντωνάτος, Μύρτσος Γιώργος, Κίζας, Ψαράς, Ιωακειμίδης, Αγγελος Μπεκίρης, Αποστολίδης, Τάκης Κεμενίδης, Ζαχαρίας Πυτιχούτης, Μανώλης Παππάς, Θύμιος Πεφάνης, Αντώνης Τζανετουλάκος, Τίμος Πατρώνης, Ανδρέας Ζοάνος, Γιώργος Σπυρόπουλος,Νίκος Ζαγκότσης, Κρητικός, Γιανιώτης, Πολύζος, Βέτουλας, Σπύρος Βουλγαράκης, Τάκης Παπαρσενίου, Μπάμπης Καρτερουλιότης, Νίκος Κεκάτος, Χαρίλαος Σαμιωτάκης, Βασίλης Καραμπινάς, Γιώργος Σπανοσωτηρόπουλος, Ηλίας Σολάκης, Αμαέκι Ότιτζι, Νέναντ Βούκτσεβιτς κ.ά.